Buig niet voor polariserende termen als ‘cancel culture’ en ‘islamolinks’

De universiteit hoort een vrijplaats te zijn voor het uitwisselen van ideeën en het vormen van kritiek op de gevestigde macht. Zo stimuleert de universiteit vooruitgang. Die functie verdient bescherming tegen het marginaliseren van afwijkende posities én tegen beïnvloeding vanuit de politiek. Volgens Gert Jan Geling (Opinie, 26 februari) leidt die bescherming tot eenzijdig en vooringenomen academisch onderzoek. Daarmee slaat hij de plank mis. Wat erger is: hij draagt bij aan verdere polarisering van het debat.

Gemarginaliseerde stemmen

Als voorbeeld noemt Geling het voornemen aan de Universiteit Utrecht om het curriculum te dekoloniseren. Dat betekent gewoon: gemarginaliseerde stemmen aan bod laten komen, bijvoorbeeld door bij de geschiedenis van Nederlands-Indië behalve Nederlandse ook Indonesische auteurs te behandelen. Ook diversity officers benadert Geling kritisch. Maar die van de Universiteit van Amsterdam zet zich in voor studenten die niet behoren tot geprivilegieerde groepen (wit, rijk, afkomstig uit de Randstad, mannelijk). Zo’n officer probeert bijvoorbeeld de honours tracks voor talentvolle studenten toegankelijker te maken voor eerstegeneratie-studenten.

Beide instrumenten zijn ervoor bedoeld om structurele onrechtvaardigheid tegenwicht te bieden. Ze proberen een diverse groep mensen en een reeks gezichtspunten een kans te bieden aan de universiteit en bevorderen zo juist een vrij academisch debat. Het is dan ook te betreuren dat Geling deze initiatieven in Trouw bestempelt als een gevaar voor pluralisme. Zij hebben niets van doen met cancel culture, die Geling in een adem door aan de Nederlandse academie verbindt.

Controversiële sprekers

Cancel culture is een problematisch fenomeen dat zich met name in de VS voordoet. Door druk vanuit sociale media worden journalisten en artiesten daar op soms onverteerbare wijze uitgestoten en verliezen zelfs hun baan. Dit fenomeen doet zich nauwelijks voor in de Nederlandse media en al helemaal niet aan Nederlandse universiteiten. Universiteitsmedewerkers worden hier niet ontslagen (‘gecancelled’) vanwege afwijkende meningen, bovendien bieden onze universiteiten regelmatig een podium aan controversiële sprekers. In een liberale democratie vecht de universiteit controverses zelf uit, en wel door middel van discussie. Gelings focus op de diversiteitsofficer en het gedekoloniseerde curriculum is in die context een zwaktebod.

Een artikel als dat van Geling geeft een gevaarlijke ontwikkeling verdere wind in de zeilen. Ook al pleit het stuk voor meer vrijheid van meningsuiting aan universiteiten, het levert de argumenten voor meer politieke beïnvloeding.

‘Gevaarlijke’ ideologie

Met enige regelmaat worden vanuit politieke kringen pogingen ondernomen om het discours aan universiteiten te controleren. Sinds kort confisqueren militairen op aandrang van de regering Bolsonaro in Brazilië studiemateriaal vanwege de vermeend verkeerde ideologie (namelijk antifascisme). Dichter bij huis kondigde Macron een onderzoek aan naar ‘gevaarlijke’ ideologie op universiteiten. In Nederland opende Forum voor Democratie een indoctrinatie-meldpunt voor ‘linkse ideologieën’ in het onderwijs.

Het zijn stuk voor stuk pogingen te controleren welke kennis de universiteit voortbrengt. De complottheorie-achtige stroman ‘islamolinks’ en de uit de context geplaatste term cancel culture dienen in feite als argumenten om de academische vrijheid in te perken.

Het recente debat over universiteiten in Europa is inderdaad geïmporteerd, maar op een andere manier dan Geling suggereert. Door frames als islamolinks en cancel culture over te nemen, importeer je vooral de giftige polarisatie die in de VS zo dominant is.

Waar je ook staat in het politieke spectrum, iedereen moet zich zorgen maken over politieke inmenging in de academische vrijheid en de verdere polarisering van het politieke debat.

Lees ook:

Universiteiten moeten alert zijn op eenzijdigheid

De Franse onderwijsminister vreest voor te veel politiek activisme op universiteiten. Ook in Nederland zou controle op eenzijdigheid en vooringenomenheid bij academisch onderzoek best nuttig zijn, vindt Gert Jan Geling, docent integrale veiligheidskunde Haagse Hogeschool.

Juist de wetenschap kan tegenwicht bieden aan schreeuwers op tv

Onder invloed van ‘woke’ denkbeelden vonden studenten het niet meer nodig om westerse kunst in het perspectief van de tijd te beschouwen, merkte musicoloog Kasper van Kooten, die enkele jaren les gaf aan de UvA. Dat leidt tot een eenzijdige blik.