Wie vernielde de stuwdam? Ook Amerikaanse inlichtingendiensten wijzen nu naar Rusland

Een maandenlange vrees van de Oekraïners is werkelijkheid geworden. In de stuwdam van Nova Kachovka in het zuiden van Oekraïne zijn in de nacht van maandag op dinsdag twee grote bressen ontstaan. De gevolgen zijn niet te overzien. Tegen de middag waren volgens het Oekraïense ministerie van Binnenlandse Zaken 24 dorpen en steden in de regio Cherson overstroomd. Andri Jermak, een van de belangrijkste adviseurs van president Zelensky, sprak van een ‘ecocide’. Drinkwater dreigt verontreinigd te raken, en heel wat fauna en flora uit het getroffen gebied zal sneuvelen onder het kolkende water, waarin ook meer dan 150 ton olie beland zou zijn.

Voorlopig kan niet worden uitgesloten dat de dam het door slijtage heeft begeven. De dam was eerder al beschadigd door een raketaanval, en door het vochtige weer stond het waterpeil in het reservoir op het hoogste niveau van de afgelopen dertig jaar.

Toch gaan de meeste experts ervan uit dat de bressen in de stuwdam door de Russen veroorzaakt werden. Ook de Amerikaanse inlichtingendiensten zouden volgens NBC News aanwijzingen hebben dat Rusland achter de aanval zit. In die optiek zou de aanval een poging kunnen zijn om het Oekraïense voorjaarsoffensief te verstoren.

“De Russen hebben in het zuiden minder loopgraven, en werden de voorbije weken door Oekraïense aanvallen genoodzaakt om reservetroepen naar daar te sturen”, zegt Kris Quanten, militair historicus aan de Koninklijke Militaire School. “Als de stuwdam dus door de Russen tot ontploffing werd gebracht, dan is dat allicht om te verhinderen dat Oekraïne daar de komende weken een aanval kan uitvoeren. Zo kan Rusland meer troepen concentreren op andere fronten.”

Disproportionele schade

Als Rusland achter de aanval zit, dan schendt het hiermee het internationale oorlogsrecht, want er lijkt allerminst een militaire noodzaak te zijn voor de vernieling van de stuwdam. Of het ook als een oorlogsmisdaad beschouwd kan worden, hangt volgens hoogleraar militair recht Marten Zwanenburg (Universiteit van Amsterdam en Nederlandse Defensie Academie) ook af van de mate waarin de verwachte schade voor burgers als ‘disproportioneel’ beschouwd wordt. “Van disproportionele schade lijkt in ieder geval sprake”, zegt Zwanenburg.

De verwoesting van de stuwdam heeft nog belangrijke gevolgen. Want ook de waterkrachtcentrale, die miljoenen Oekraïners van stroom voorzag, blijkt onherstelbaar beschadigd. Dat levert extra problemen op voor de sowieso al getroffen Oekraïense energievoorziening. Daarnaast is er nog de kerncentrale van Zaporizja, die water van het stuwmeer gebruikt om de reactoren te koelen. Volgens het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) is er geen onmiddellijk gevaar op een kernramp. De reactoren die nog op verminderde kracht werken, kunnen volgens het agentschap koelwater putten uit een eigen spaarbekken dat nog voldoende water voor enkele maanden bevat. Wat er te doen staat eens dat water verdampt is, is nog niet duidelijk.